Teoria do treningu szybkości. Pomaga w zrozumieniu i zastosowaniu grup timingu.

Istotą współzawodnictwa w konkurencjach kumite w karate tradycyjnym jest wykazanie się mistrzostwem w posługiwaniu się techniką karate poprzez trafienie ciosem lub kopnięciem w wyznaczoną strefę ciała przeciwnika w taki sposób, aby uniemożliwić przeciwnikowi zablokowanie akcji ofensywnej oraz w taki sposób, aby w przypadku powodzenia tej akcji nie przyniosła ona uszczerbku na zdrowiu przeciwnika. Jednym słowem formułą współzawodnictwa w konkurencjach walk karate tradycyjnego jest formuła non contact — bez kontaktu.

Karate tradycyjne kładzie nacisk na wysokie umiejętności techniczne oraz strategiczne zawodników. Tak pojmowane współzawodnictwo w karate tradycyjnym kłóci się z formułą zwycięstwa poprzez nokaut. Zadaniem karate tradycyjnego jest jak najdłuższe pozostawanie w aktywności sportowej dającej możliwość studiowania arkanów budo (sztuki walki) do późnych lat starości trenującego. Trenerzy KIME, biorąc pod uwagę przepisy Międzynarodowej Federacji Karate Tradycyjnego (ITKF), dążą do wyszkolenia perfekcyjnych techników, z których w przyszłości wyszkolą równie skutecznych strategów walki.

U zawodników kumite ważne są i umiejętności techniczne, i umiejętności strategiczne, dające szansę na natychmiastowe wykonanie akcji ofensywnej gdy tylko zostanie rozpoznana możliwość zakończenia jej powodzeniem i zdobyciem punktu. Z tego względu obok koordynacji ruchowej wiodącą umiejętnością (cechą) motoryczną w treningu sportowym karate tradycyjnego jest szybkość.

Treningi zawodnicze prowadzone przez trenerów KIME obok szybkości rozwijają również inne umiejętności (cechy) motoryczne, takie jak koordynacja, siła, wytrzymałość, gibkość, wzmacniają również konstrukcję psychiczną, oraz rozwijają inne aspekty.

Definicja szybkości

Szybkość jest definiowana jako zdolność do wykonywania ruchu w najmniejszych dla danych warunków odcinkach czasu. Pojęcie to nie jest tożsame z fizycznym pojęciem prędkości. Szybkość będąca umiejętnością motoryczności człowieka posiada tylko jeden wymiar — czas [s]. Szybkość jest przejawiana poprzez trzy parametry:

• czas reakcji [s],
• czas ruchu prostego [s],
• częstotliwość ruchów (określaną w cyklach).

Trening szybkościowy może być prowadzony dopiero u zawodników dojrzałych technicznie, gdy jest już zakończona faza kształtowania nawyków ruchowych, czyli musi być zakończony etap nauczania poprawnej techniki.

Poziom techniczny zawodników powinien zadowalać trenera na tyle, że w czasie treningu trener nie poprawia już jakości wykonania poszczególnych technik, lecz tylko „kontekst” — okoliczności ich użycia, co wkracza już w zakres szkolenia strategicznego.

Szkolenie strategiczne zawodników kumite opiera się w dużej mierze na wyzwalaniu u nich wysoko wrażliwego poziomu percepcji, który jest potrzebny do właściwego zareagowania techniką lub obroną na akcję przeciwnika. Szkolenie takie prowadzi do umiejętności, które polegają na:

• jak najwcześniejszym rozpoznaniu akcji przeciwnika,
• jak najszybszym przetworzeniu informacji pochodzącej z powyższego rozpoznania i podjęciu właściwej decyzji co do sposobu zareagowania,
• jak najszybszego wykonania zaplanowanej akcji.

Trenerzy KIME traktując stronę nauczania strategii kumite w powyższy sposób pracują w dużej mierze na jednej ze składowych szybkości, nazywanej czasem reakcji.

Czas reakcji

Czasem reakcji określa się czas, który mija od zadziałania bodźca do zapoczątkowania ruchu. W sensie fizjologicznym czas reakcji jest reakcją sensomotoryczną organizmu, na którą składa się czas reakcji utajniony — sensoryczny, oraz czas reakcji motoryczny — związany z zapoczątkowaniem ruchu.

Na całość czasu reakcji (T) składają się następujące parametry, które są ze sobą sumowane:

• powstanie pobudzenia w receptorze (T1),
• przekazanie pobudzenia do ośrodkowego układu nerwowego — droga wstępująca pobudzenia (T2),
• przebieg pobudzenia przez ośrodki nerwowe i powstanie sygnału wykonawczego — przetwarzanie informacji (T3)
• przekazanie sygnału z ośrodkowego układu nerwowego do mięśnia — droga zstępująca sygnału (T4),
• pobudzenie mięśnia prowadzące do zmiany napięcia mięśnia i zapoczątkowania ruchu — techniki (T5).

Czas reakcji, który można zapisać za pomocą wzoru:

T = T1 + T2 + T3 + T4 + T5,

jest istotną składową szybkości gdyż w przypadku współzawodnictwa sportowego w karate tradycyjnym może on w największym stopniu decydować o zdobyciu zwycięskiego punktu.

Z pięciu wymienionych wyżej parametrów wytrenowaniu praktycznie nie mogą podlegać czasy przekazania pobudzenia i sygnału zwrotnego z ośrodkowego układu nerwowego (T2, T4). Czasy te są związane ze względnie stałą szybkością przewodzenia nerwów czuciowych i nerwów ruchowych.

Pozostałe elementy mogą podlegać wytrenowaniu i w przypadku treningu zawodników do konkurencji kumite odgrywają bardzo ważną, a nawet może wiodącą rolę:

• Czas powstania pobudzenia w receptorze (T1) jest związany z umiejętnością koncentracji uwagi zawodnika oraz postrzegania obwodowego.
• Czas T3 jest związany z ruchliwością procesów nerwowych konkretnego osobnika. Czas ten jest najbardziej skomplikowaną i najdłuższą składową czasu reakcji. Zależy on w dużej mierze od stopnia zaawansowania zawodnika w przyswojeniu nawyku ruchowego - właściwego uruchomienia (przetarcia) dróg pobudzenia w łuku odruchowym. Obniżenie tego parametru może nastąpić poprzez właściwie dozowany trening ukierunkowany. Wymagalny jest tutaj wysoki poziom opanowania techniki przez zawodnika.
• Czas pobudzenia mięśni (T5) jest zależny między innymi od wielkości i rodzaju bodźca, siły mięśnia, który musi na początku ruchu pokonać siłę bezwładności ciała, od kurczliwości włókien i umiejętności rozluźniania ich oraz od innych jeszcze czynników.

W zależności od stopnia skomplikowania procesu analizy i podejmowania decyzji (T3) poszczególne czasy reakcji są coraz dłuższe. Podlegają one jednak wytrenowaniu, jak to zostało już powyżej zauważone.

Czasy reakcji dzielimy na dwa rodzaje:

1. Proste czasy reakcji, gdy danemu bodźcowi odpowiada zawsze ten sam rodzaj reakcji.
2. Alternatywne czasy reakcji, nazywane też złożonymi, które z kolei dzielimy na:
   • czasy reakcji różnicowe, gdy występuje więcej bodźców niż jeden, ale określona reakcja wymagana jest tylko na jeden z nich,
   • czasy reakcji z wyboru, gdy występują różne rodzaje bodźców, którym muszą odpowiadać różne sposoby reakcji, a system nerwowy musi je selekcjonować.